Grote delen van de campus worden gesloopt, vernieuwd en gerenoveerd. Hoofdgebouw A is één van de nieuwe, duurzame gebouwen van het Radboudumc. Bernard Baltussen, programmamanager Advies, licht toe hoe BREEAM-NL hielp om de duurzaamheidsambities te realiseren. “De wettelijke eisen voor nieuwbouw zijn al vrij streng. BREEAM-NL doet daar nog een schep bovenop en vraagt door. Alle aspecten worden meegewogen, van de schil tot aan het interieur en de omgeving. Kijk naar vervoer, bijvoorbeeld. Hoe zorg je dat mensen van de bushalte naar de hoofdingang van het ziekenhuis komen? Maar ook comfort is een belangrijk aspect – hoe zorg je dat dit op alle vlakken goed zit?” 

Healing environment 

Dat het gebouw voldoet aan hoge standaarden op het gebied van duurzaamheid, comfort en welzijn, blijkt niet alleen uit de BREEAM-NL Excellent score. Onlangs werd het gebouw bekroond met de European Healthcare Design Award, een belangrijke architectuurprijs voor zorggebouwen. De principes van een ‘healing environment’ en natuurlijke elementen komen op allerlei plekken terug. Grotens: “Het gebouw is ingedeeld in verschillende zones, gemarkeerd door natuurlijke kleuren. Waterlelies sieren de wanden en vloeren beneden, boomstammen zijn te zien op hogere verdiepingen en dat verandert in een bladerdek aan de top.”  

Uitzicht op groen weegt ook mee in BREEAM-NL. “Alle patiëntenkamers hebben uitzicht op buiten, bijvoorbeeld op de daktuinen. In ruimtes waar je niet naar buiten kijkt brengen we de natuurlijke beleving naar binnen. Als je op de verpleegafdeling komt, is het net alsof je in een hotel bent”, vertelt Baltussen. Grotens vult aan: “In de wachtruimten staan echte planten, net als in de kantoren.”  

Het gebouw bestaat niet alleen uit patiëntenkamers en wachtruimten voor bezoekers, er zijn ook kantoren voor de medewerkers. Over de indeling van de kantoren is goed nagedacht om overal de juiste ruimte en ervaring te bieden. Baltussen licht toe: “Een kantoortuin kan heel druk zijn, maar dat ervaar je hier niet. Je komt eerst in de centrale ontmoetingsruimte, met direct daarachter de vergaderlocaties. Iets verder vind je concentratieplekken en zelfs kantoortuinen waar je rust ervaart.”  

Slimme technieken 

Slimme technieken dragen ook bij aan een prettige omgeving en beleving voor alle gebruikers. “Het is een gebouw van de toekomst, een ‘smart hospital’. Allerlei faciliteiten ontzorgen de verpleegkundigen en maken het mogelijk om met patiënten te communiceren, en andersom. Er is een camera gekoppeld aan de alarmoproep, zodat de verpleegkundige kan zien hoe urgent het is”, vertelt Baltussen.  

Grotens noemt meer voorbeelden: “Patiënten kunnen zelf, vanuit bed via een tablet, de verlichting regelen of een raam open zetten. Er zijn wel uitzonderingen, in sommige kamers moeten de ramen gesloten blijven in verband met preventie of om infecties te voorkomen.” Baltussen vult aan: “Normaal gesproken zijn er geen ramen die open kunnen, nu dus wel. Dat geeft een gevoel van vrijheid. Energetisch is het soms minder handig.” 

Warmte en koude uitwisselen 

Het gebouw is van het gas af en er zijn allerlei maatregelen genomen om energie te besparen. Baltussen: “Het dak van het nieuwe hoofdgebouw bleek te klein voor het verplichte aantal vierkante meters zonnecellen in BREEAM-NL. Daarom moesten we compenserende maatregelen nemen om het certificaat te halen, zoals het plaatsen van zonnepanelen op een andere plek.” Grotens: “We hadden hier al koude en warmtebronnen liggen en daar sluit de nieuwbouw op aan.”  

Baltussen licht toe: “We maken gebruik van een WKO-installatie in de bodem. Vijf bronnen lopen in een ring langs verschillende gebouwen en via dit systeem met warmtepompen wisselen gebouwen overtollige warmte en koude uit. De verlichting in de kantoren wordt met daglicht gecompenseerd en gaat alleen aan bij aanwezigheid van mensen. Een speciale coating en trippelglas zorgen ervoor dat het binnen niet te warm wordt op zonnige dagen. Dit maakt buitenzonwering overbodig en dat bespaart materiaal.” 

Hergebruik en losmaakbaar 

Hout is één van de meest gebruikte materialen in het nieuwe hoofdgebouw. Andere materialen zijn hergebruikt of losmaakbaar. “De gevel bestaat uit herbruikbare aluminiumdelen en is geen onderdeel van de constructie. Die kunnen we eenvoudig vernieuwen als dat nodig is”, zegt Baltussen. Grotens legt uit: “Als we de gevel eraf halen, blijven de betonconstructie, kolommen en vloeren overeind. We hebben voor de vloer zogenaamde N-liggers toegepast, waarmee we grotere overspanningen maken dan gebruikelijk. Dat geeft meer indelingsvrijheid. Hierdoor kunnen we de ruimtes makkelijk anders indelen en bijvoorbeeld extra binnenwanden plaatsen als we in de toekomst snel een nieuwe afdeling willen realiseren.” 

Ver vooruitdenken 

Ver vooruitdenken en toekomstbestendige gebouwen neerzetten zien beiden als vanzelfsprekend. “Het is belangrijk om naar de toekomst te kijken en koploper te zijn. Niet alleen in de zorg, maar ook met onze gebouwen en duurzaamheidsambities. Het BREEAM-NL certificaat maakt zichtbaar waar we als Radboudumc voor staan”, stelt Grotens. Het bestuur stelde het ambitieniveau vast en samen met aannemers, managers en BREEAM-NL adviseurs werd alles op alles gezet om een Excellent-score te halen. “Je hebt mensen nodig die ervoor gaan. Er zit veel techniek in het pand, zonder de aannemers komen we niet tot een duurzaam resultaat.” Baltussen beaamt: “Je moet echt samenwerken om dit voor elkaar te krijgen. Alles onder één hoed in plaats van iedereen die zijn eigen stukje regelt.”  

Grotens adviseert: “Kijk samen met adviseurs welk ambitieniveau realistisch is en wat het je waard is om een bepaalde BREEAM-NL score te halen. Wat is de meerwaarde en wat levert het op? Wees ervan verzekerd dat je het ontwerpcertificaat haalt. Neem de maatregelen mee in het bestek en geef duidelijke instructies mee aan uitvoerende partijen om dat te realiseren.”  

Baltussen knikt instemmend: “Bedenk goed wat je wil en besteed aan de voorkant al voldoende aandacht aan alle duurzaamheidsaspecten. Dan kun je tegen niet al te hoge kosten duurzame oplossingen meenemen in het ontwerp. Duurzame en gezonde gebouwen zijn nodig en de zorg moet betaalbaar blijven.”